نشانه‌شناسی مثلث ایستاده؛ مثل کوه محکم
در مجموعه‌ی بررسی نشانه‌های گرافیکی در مقالات قبلی بلاگ استودیو شهرتاش، پیشتر به بررسی مثلث وارونه پرداختیم. از نشانه‌شناسی حرف زدیم که علمی‌ست که نسبتا جدید است که به چگونگی کارکرد و انتقال معنا توسط نشانه‌ها می‌پردازد. گفتیم هر نشانه، از دالی که به مدلولی دلالت می‌کند، تشکیل شده است و به وسیله‌ی رمزگان‌ها که مفاهیم ثابت و مورد تایید همه‌ی افراد یک جامعه است، درک و دریافت می‌شود. پیرس، فیلسوف آمریکایی، نشانه‌ها را به سه دسته‌ی نمادین، نمایه‌ای و شمایلی طبقه‌بندی می‌کند که در مقاله‌ی پیشین در باب نشانه‌شناسی، به طور کامل به آن پرداخته‌ایم.
نشانه‌شناسی، نخست در باب زبان‌شناسی و در تلاش برای کشف چگونگی معنا به وجود آمد، اما رفته رفته جایش را در دیگر عرصه‌های مطالعات علوم انسانی باز کرده و تبدیل به چهارچوبی برای بررسی تمام پدیده‌های زندگی شده است. پیشتر گفتیم که گرافیک، شاید پس از زبان‌شناسی، مهم‌ترین رشته‌ای باشد که نشانه‌شناسی در آن اهمیت پیدا می‌کند، چرا که می‌توان گفت تماما با نشانه‌ها سر و کار دارد؛ هیچ چیزی در گرافیک، شمایل آن چیز اصلی(مدلول) نیست بلکه نشانهای نمادین از آن است.
در این مقاله، می‌خواهیم به سراغ فرم دیگری از مثلث، یعنی مثلث نشسته بر یک قاعده برویم. این شکل، تقریبا اولین فرمی‌ست که با شنیدن نشانه‌ی “مثلث” به ذهن خطور می‌کند. این مثلث، از متعادل‌ترین و استوارترین فرم‌های هندسی است؛ یک شی مثلثی را روی سطح صاف تصور کنید، این شی را به راحتی نمی‌توانید تکان بدهید چرا که همه‌ی وزنش را روی ضلعش انداخته است.
اشکال گوناگونی را در طبیعت می‌توانیم پیدا کنیم که به شکل مثلث دیده شوند. شاید بارزترین مثال آن “کوه” باشد. اگر به هر کودکی بگوییم که یک کوه برایمان بکشد، سریع یک مثلث را روی کاغذ تصویر می‌کند. مثلثی که روی یک ضلعش قرار گرفته است، نشانهای از استواری و قدرت است. شاید در جهان، هیچ چیزی را نتوانیم به استواری کوه‌ها تصور کنیم، چنان که در باورهای قدیمی و افسانه‌ای، کوه‌ها را میخ‌های ثابت زمین در نظر می‌گرفتند که زمین را استوار نگه می‌دارد. باز، بازگشت معانی به اسطوره‌ها و افسانه‌های کهن را شاهد هستیم و می‌بینیم چگونه نشانه‌ها، معنای خود را از جایی در اساطیر و باورهای کهن انسان‌ها سرچشمه می‌گیرند. اهرام مصر، تنها عضو عجایب هفتگانه‌ی جهان است که همچنان باقی مانده؛ شاید اگر شش عضو دیگر هم به این شدت از فرم مثلث پیروی می‌کردند، اکنون سالم مانده بودند! ما حتی در زندگی روزمره‌ی خودمان، در بسیاری از نقاطی که به استواری نیاز داریم، دست به دامن فرم مثلث می‌شویم. پل‌ها، تکیه‌گاه اهرم، خرپاهای فولادی و هر جای دیگر که به استقامت نیاز داشته باشیم، مثلث را آن جا پیدا می‌کنیم. مثلث می‌تواند از ماکارونی، یک پل مستحکم بسازد! بسیاری از برندهایی که با مفاهیم استواری و قدرت ارتباط تنگاتنگی دارند، از این نشانه در لوگویشان استفاده کرده‌اند که در این مقاله به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. آدیداس، ریباک، کترپیلار، ایربی‌ان‌بی، تابلرون و… بخشی از این برندها هستند. ما در استودیو شهرتاش نیز، برای دیزاین لوگوی معدن روی خان‌خاتون، از نشانه‌ی مثلث استفاده کرده‌ایم.
این مثلث، یعنی مثلثی که روی یکی از اضلاعش ایستاده است، نشانه‌ی مردانگی نیز محسوب می‌شود. به نوعی می‌توان مردانگی را با قدرت نیز مرتبط دانست، چرا که مردان، خواه ناخواه و فارغ از ارزش‌های برابر انسانی، از لحاظ جسمانی قوی‌تر از زنان هستند. اگر دقت کنیم، نشانهای درجه‌های نظامی که هر چه بیشتر باشد، نظامی مقام بالاتری دارد، همه به شکل مثلث‌هایی رو به بالا هستند که از همین نشانه، نشات می‌گیرند.
کترپیلار
شاید هیچ برندی را نتوان به “قدرت و قوی بودن” به معنای کلمه به اندازه‌ی کترپیلار پیدا کرد؛ برندی که هر چیزی که تولید می‌کند، سخت‌جان‌ترین آن کالا است. از کفش و لباس و گوشی گرفته تا ماشین‌آلات سنگین. لوگوی این برند، به طور واضحی یک مثلث زرد دارد که یادآور کوه است. و علاوه بر آن حرف A نیز مثلث را دوباره برای بیننده تداعی می‌کند. کوه، بی‌دلیل توسط این لوگو به ما یادآوری نمی‌شود چرا که کترپیلار از مشهورترین شرکت‌های سازنده‌ی ماشین‌آلات معدن است.
گوگل درایو
لوگوی گوگل درایو، به عنوان ابر اطلاعاتی گوگل، مثلثی با رنگ‌های سازمانی گوگل است. شاید در نگاه اول، مثلث برای چنین کسب‌وکاری چندان مناسب نیاید، اما وقتی به مقوله‌ی حفظ اطلاعات و چیزهای باارزش فکر می‌کنیم، یکی از صفاتی که به ذهن خطور می‌کند، استحکام و دوام است؛ چیزی که قدرت حفاظت از اطلاعات ما را در هر شرایطی داشته باشد. به همین دلیل گوگل درایو به فکر استفاده از مثلث در لوگوی خود افتاده است.
تابلرون
این برند شکلات که ساخت کشور سوییس است، حتی بیشتر از هر محصول دیگری به شکلات‌های مثلثی‌اش شهرت دارد! مثلث تابلرون، مشخصا یک کوه را نشان می‌دهد که از سمبل‌های کشور سوییس است. در دل این کوه، خرسی نیز پنهان شده است که نماد شهر برن، زادگاه این برند است.
Airbnb
ایر بی‌ان‌بی، یک استارتاپ و پلتفرم اجاره‌ی خانه، سوییت و اتاق ارزان قیمت برای کسانی‌ست که به شهر دیگری سفر می‌کنند و می‌خواهند تجربه‌ای مانند خانه‌ی خودشان داشته باشند. لوگوی این برند، علاوه بر این که حرف A را نشان می‌دهد، یادآور تصویر نمادینی‌ست که همه‌ی ما از خانه داریم؛ مربعی با سقف مثلثی. مثلث این برند، سقف بالای سر ما را که خانه‌مان باشد و استواری و پایداری‌ای دارد، نمایان می‌کند و با انحناهایی که دیزاین آن لحاظ شده، احساس صمیمیت را به مخاطبش القا می‌کند.
مارلبرو
مارلبرو، به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده‌ی سیگار، از یک مثلث سفید در فضای منفی لوگویش استفاده می‌کند. نزدیک به یک قرن است که مارلبرو از این لوگو استفاده می‌کند. باید به یاد داشته باشیم که مارلبرو و در کل سیگار کشیدن، تا چندین سال پیش امری “مردانه” به شمار می‌رفته است و سیگار کشیدن زنانه در سالیان اخیر از تابو بودن خارج شده و کم‌کم دارد به امری عادی بدل می‌شود. مارلبرو نیز در ابتدا بر همین اساس لوگویی با نشانه‌ی مردانه داشته است.
علیرضا کره‌ئی
برای حسن ختام مثال‌ها، یکی دیگر از لوگوهای دیزاین شده توسط استودیو شهرتاش را بررسی می‌کنیم که لوگوی برند شخصی علیرضا کره‌ئی است. چنانچه پیشتر عنوان شد، مثلث می‌تواند سقف خانه را به ما یادآور شود و استحکام و استقامت را به ما نشان دهد که از مهم‌ترین ویژگی‌های یک بنا باید باشد. و البته مثلث یکی از مهم‌ترین اشکال هندسی در هنر معماری است که به زمینه‌ی کاری ایشان ارتباط مستقیم دارد.
با بررسی‌ای که در این مقاله و مقاله‌ی قبلی این مجموعه داشتیم، متوجه می‌شویم که نشانه‌شناسی چه امر پیچیده و تاثیرگذاری‌ست؛ یک شکل، اگر وارونه شود، معنایی کاملا متفاوت از قبل خواهد داشت و حرف دیگری با ما خواهد زد. در مقاله‌های بعدی، نشانه‌های بیشتری را با هم بررسی خواهیم کرد.